معرفى و بررسى اولیه بالگرد رزمى شاهد ٢١۶

معرفى و بررسى اولیه بالگرد رزمى شاهد ٢١۶

۴ تا ۶ آذر ماه ششمین نمایشگاه بین المللى تجهیزات هوافضا ایران در صنایع پنها برگزار شد که در آن دستاورد هاى ایران و کشورهاى مختلف اعم از روسیه ، المان ، بلژیک و … براى تماشاى عموم و جذب سرمایه براى پیشبرد این دستاورد ها در حوزه هوافضا گذاشته شد .

در این بین شرکت هاى داخلى و خارجى حضور و فعالیتى پررنگ داشتند که میتوان در بخش خارجى به نماینده “بلژیک” در زمینه نگهدارى داخلى هواپیمایى سیویل ، هایتک در زمینه تعمیر و نگهدارى از “آلمان” و لت از “روسیه” و در بخش داخلى به صنایع شاهد ( وابسته به جهاد خودکفایى سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ایران ) ، صنایع پشتیبانى و نوسازى هلیکوپترهاى ایران (پنها) ، شرکت تعمیرات فارسکو ، شرکت صنایع الکترونیکى ایران (صاایران) ، شرکت سبا و شرکت هاى دیگر در بحث ساخت ، تولید و تعمیرات و پشتیبانى اشاره کرد .

در این بین بازدیدکنندگان توجه خاصى به دستاورد هاى این شرکت ها و صنایع داشتند ، که یکى از این دستاوردها به نام بالگرد شاهد ٢١۶ از صنایع شاهد بیش از بقیه به چشمان بازدیدکنندگان آمد .

اما این بالگرد چیست و چرا علاقمندان به این بخش تحت تاثیر این بالگرد رزمى قرار گرفته اند ؟!؟!
تصویر گرافیکى از شاهد ٢١۶

تصویر گرافیکى از شاهد ٢١۶

این بالگرد اولین بالگرد رزمى ٢ سرنشینه با قابلیت هاى نسبتا بالا براى رفع نیاز به یک هواگرد بالگردی رزمى پیشرفته در ارتش و سپاه پاسداران است که توسط صنایع شاهد طراحى شده و مراحل تست و ساخت نمونه هاى اولیه را پشت سر میگذارد .

طراحى سازه

بالگرد رزمى شاهد ٢١۶ بالگردی است با ظاهرى کاملا پیشرفته و مدرن داراى ٢ موتور و ٢ خلبان که به صورت پشت هم در کابین های جدا از یکدیگر مینشینند که با گفت و گو هایى که با مسئول غرفه و دوستان داشتیم ترکیب ناقصى از بالگرد هاى رزمى کبرا ، تایگر و اتاک ترکیه است .

شباهت شدید این پروژه به Kazan ansat 2RC را نباید دست کم گرفت شاهد ٢ نزدیک ترین طرح از روى پلتفرم به Kazan Ansant 2RC است که میتوان این نکته را از نحوه طراحى و قرارگیرى اتاقکهاى خلبان ها ، بالک ها ، روتور اصلى ۴ تایى و روتور دمى ۲ تایى و طراحى نحوه اتصال دم به بدنه اصلى فهمید .
بالگرد شناسایى/رزمى محدود Kazan Ansant 2RC

بالگرد شناسایى/رزمى محدود Kazan Ansant 2RC

در نگاه اولیه طرحى است ترکیبى از موارد گفته شده در بالا ولى در واقع (بنا به گفته مسئول غرفه) پروژه شاهد ٢١۶ در اصل طرحى قدیمی و شکست خورده در زمان حضور مستشاران امریکایى در ایران بوده که حال با تغییرات بسیار زیاد و شگرف به نام شاهد ٢١۶ در حال احیا است .

بدنه از مواد کربنى ، کامپوزیت و آلمینیوم ساخته شده که هم سبکى و هم مقاومت نسبتا بالایى را به بالگرد میدهد . همچنین بالگرد شاهد ٢١۶ بدلیل سبکى حاصل از استفاده از مواد کربنى در بدنه ، روتور ۴ تایى و استفاده از ۲ موتور در آن از مانور نسبتا مناسب با نیازهای رزمی نیروهاى مسلح برخوردار است .

در ظاهر هنوز یک ایراد تداعى گر بالگردهاى قدیمى است که با شکل بسیار مدرن این بالگرد در تضاد است ؛ این ایراد استفاده از اسکین بجاى استفاده از چرخ در شاهد ٢١۶ است .

اسکین سالهاست که منسوخ شده است و دیگر در اکثر بالگردهاى رزمى مدرن جهان جایى ندارد . اسکین محدودیت هایى چون ناتوانى در تاکسى کردن و کم کردن خسارات ناشی از برخورد بالگرد در موقع سقوط ان بر روى زمین است ؛ استفاده از چرخ باعث میشود تا بالگرد زودتر از آشیانه خود تا محل برخواستن بیاید(تاکسى) و حتى در موقع برخورد بالگرد با زمین از فشار بیشتر به سازه جلوگیرى مى کند . متاسفانه طراحان به استفاده از اسکین بسنده کردند و سعى نکردند تا به طرف استفاده از چرخ ها با بازوهاى هیدرولیک در طراحى شاهد ٢١۶ بروند که این نیز ضعفى نسبتا مهم در طراحى است .

پیشران

شاهد ٢١۶ از ٢ موتور TV-3VMA روسى هرکدام با قدرتی حدود ۲۰۰۰ اسب بخار بهره میبرد که روى هم ، در حداکثر قدرت موتور ۴۰۰۰ اسب بخار قدرت تولید میکنند و سرعت شاهد را به ٢٧٠ کیلومتر در ساعت میرساند .

موتور TV-3 یک موتور توربوشفت ساخت صنایع کلیموف (Klimov) روسیه است که در بالگرد هاى چون :

Mil Mi-17/8/14/24/28

Kamov Ka-27/29/32

نیز بکار رفته است و سابقه اى نسبتا خوب در میان موتورهاى توربوشفت دارد . (نه در ایران)

موتور TV3 انواع زیادی دارد که غیر از مدل VK2000 که مخصوص مناطق گرم و مرتفع هست بقیه بشدت در شرایط ایران عملکرد بدی دارد به عنوان نمونه میتوان به میل١٧ هایى که به تعداد بالا کرش داده اند اشاره کرد ، پس TV3 در سری VMA چندان در آب و هواى ایران کارآمد و مفید نیست.
تصویرى از نحوه قرارگیرى پیشران ها در سازه شاهد ٢١۶

تصویرى از نحوه قرارگیرى پیشران ها در سازه شاهد ٢١۶

نحوه قرارگیرى این ٢ موتور در سازه به صورت خیلى خیلى نزدیک به یکدیگر است که انتقادات زیادى را به همراه داشته ؛ به عنوان مثال به گفته دوستان اگر یکى از موتورها دچار مشکلاتى اعم از انفجار و آتش گرفتن بر اثر نقص فنى شود و یا حتی هدف برخورد موشکى قرار گیرد به احتمال ٩٠% موتور مجاور خود را هم به زیر میکشد و باعث سقوط حتمى بالگرد میشود .

روتور اصلى و دمى

در بخش طراحى روتور این بالگرد از روتور اصلى ۴ تایى “تمام مفصلى” از جنس کامپوزیت با قطر ١۵/٢۴ متر و روتور دمى ٢ تایى به قطر ٢.٩۵ متر بهره میبرد که به کم شدن صداى حاصل از گردش روتور ، افزایش مانور و کم شدن لرزش بالگرد در ارتفاع بالا کمک شایانى میکند . میتوان استفاده از روتور اصلى ۴ تایى را یکى از نقاط قوت بسیار مهم این طرح داخلى دانست.

الکترونیک بالگرد و تجهیزات الکترونیکى

در بخش الکترونیک و اینسترومنت هاى داخلى نیز بنا به گفته مسئولین غرفه ، صنایع شاهد در شاهد ٢١۶ از اینسترومنت دیجیتال همچو : هاد (HUD) ، نمایشگرهاى چند منظوره (MFD) و نمایشگر هاى پیشرفته نشانه روى داخل کابین استفاده شده و شاهد ٢١۶ در این بخش میتواند عرض اندامى کند .

حدود ۷۰% تجهیزات الکترونیکی طرح همچون طراحى پنل لایت ها و ال سى دى پنل ها تکمیل و تجهیزات نصب و تست شده است و ۳۰% بقیه نیز نیاز به صرف زمان براى تکمیل شدن دارد ؛ با این تفاسیر شاهد ۲۱۶ داراى الکترونیکی پیشرفته است ولى مشکلات احتمالى (نظرات) همچو ضعف در سامانه هاى ارتباطى و کانترمرژهاى الکترونیکى (ICM) که ایجاد ارتباطى ناامن و نامطئن را میکند همچنان گریبانگیر طرح هاى داخلى مثل شاهد ٢١۶ است .

هنوز از تجهیزات دیگر همچو رادار موجى میلیمترى ، سامانه هاى ترمال و سامانه هاى  ناوبرى شبانه و دید در شب خبرى منتشر نشده است ولى در کاتالوگ هاى تبلیغاتى این بالگرد رزمى به توانایى شاهد به انجام عملیات در شب و روز و شرایط ناوبرى دشوار اشاره شده است .

احتمال میرود (نظر شخصى) در سامانه هاى الکترواپتیکال از اخرین نسل خانواده عقاب یعنى عقاب ۶ با ترمال کامل (اپتیکى ، حرارتى و دید مرئى) ، فاصله یاب و نشانه گذار لیزرى استفاده شود که توانایى استفاده از طیف تسلیحاتى بیشترى را در درگیرى با اهداف به شاهد ٢١۶ میدهد .
سامانه عقاب ۶

سامانه عقاب ۶

تسلیحات

در بخش تسلیحات نیز عملکرد شاهد ٢١۶ بد نبوده است و میتواند همزمان حجم نسبتا بالایى از تسلیحات اعم از ٢ راکت انداز راکت هاى هوا به زمین ١٩ تایى ٧٠ م.م هایدرا ، ٨ موشک ضد زره با قابلیت فایر اند فورگت (F&F) همچو خانواده سدید ( اپتیکى و لیزرى ) و یا بجاى راکت انداز تعدادى دوش پرتاب هاى ضد هوایى تطبیق با بالگرد را در زیر ۲ بالک در کناره هاى خود حمل کند .

همچنین این بالگرد یک تیربار متحرک ٢٠ م.م ٣ لول که به احتمال زیاد توپ M-197 است را به همراه دارد . این توپ با نرخ اتش بیش از ١۵٠٠ گلوله در دقیقه ، توپ بکار رفته در چندین بالگرد رزمى موفق دنیا همچون سرى :

– AH-1 Cobra

– A-129 (Mangusta/Atak)

– RAH-66 Comanche (عملیاتى نشد)

بوده است .
توپ ٢٠ م.م M-197

توپ ٢٠ م.م M-197
توپ ٢٠ م.م M-197

توپ ٢٠ م.م M-197

سیستم هدایت توپ به صورت هدایت با سیستم هاى درون کاکپیت است و از هدایت توپ با نگاه افسر تسلیحات (Gunner) خبرى نیست .

جمع بندى

بالگرد شاهد ٢١۶ بالگردى رزمى با قابلیت شناسایى و انجام عملیات در شب و روز و شرایط نامناسب ناوبرى و مناطق ناهموار محیطى است که به رفع نیاز یک بالگرد رزمى مدرن در نیروهاى رزمى در صورت ادامه و تولید انبوه و اصلاحات بیشتر کمک بسیار زیادى میکند .

استفاده از سیستم هاى جنگ الکترونیک (ECM) و ضد جنگ الکترونیک (ECCM) ، جمر حرارتى ، دیسپنسر هاى چف (Chaf) و شراره (Flares) باعث شده تا سطح بالایى از امنیت را این بالگرد رزمى به خود بیند .

در صورت اصلاحاتى چون :

-تعویض موتور و طرز قرار گیرى آنها در سازه

-برطرف کردن پى لود ضعیف

-استفاده از چرخ بجاى اسکین

-مشکل احتمالى ضعف در سامانه هاى ارتباطى و کانترمرژهاى الکترونیکى (ICM)

شاهد ۲۱۶ میتواند یک رقیب جدى براى بالگردهایى همچو HAL LCH از هند و T-129 ATAK از ترکیه در منطقه و اولین بالگرد رزمى مدرن و پیشرفته ایران باشد .

نویسنده و گرآورنده : محسن ملایی